Quantcast
Channel: The Gulele Post
Viewing all 284 articles
Browse latest View live

Abbabaha?????

$
0
0

dunuunfi

Waloon: Lanjoo Galchu Ida’aa

Dhalli maqaa qabaa
dhalooti kun lubaa
lub-abbooti gadaa
gidduu dibaan dibaa
Abbaa dheedaa margaa
Abbaa duulaa dabaa
Abbaa eelaa fardaa
Abbaa guyyaa eebbaa
Wayita ofiin jedhan
“Biyyi-naa Sabakoo”
Abbabaha~gogeessa
goota mana kaabaa
alaa dhufaa dhiiba
Abbaa ardaa jilbaa!!??

Obboleessa abbaa
angafi abbeeraa
Abbaan lallabatus
keessumman sibiilaa
Abbaa diqqaa ilmaa
ilmee goshoo garaa
Abbaa guddaa sabaa
“Biyyi-naa Sabakoo”
Abbaa mana maraa
Abbaan oyruu loonii
Abbaan seeraa golaa#
“Biyyi-naa Sabakoo”
abboomaanis AaBbOo
Abbaan marqoos boolla!!!!!!
******************************


Laalataa Adurree

$
0
0

Adurrees

Waloon: Lanjoo Galchuu Ida’aa

Yaa’ii tuuta hantuutaa

kaameeraatuu argee

bashoon keessaa alaan

cinaa gara golaan

hordofaatii  jiraa

koonfiransii eegee…

duubaa duraan taa’ee

mareen taasifamee

miseensi walargee

nagaaf dimokraasiin

guddinaaf misoomni

lafarra hinjirree?????

Kaameeraan dagaage!!!

hantuuti hijaabaa

Gadi-bahee dirree

doorsisaaf hantuuti

Raadiyoon dubbatee

TV’n mumullannaan

dhagahee daawwatee

dubbii tuuta afaaniif

gocha gartuu irree

warraaqa hajamee

laalataan aduree#

Surviving criticism in the public sphere

$
0
0

Jawar Mohammed

criticism2Those of us who air our socio-political views on open public forums often attract responses of all kinds, ranging from praise and constructive feedback to outright defamation, threat and slander. I have friends who are very intelligent, gifted and capable of providing the public with enlightening, and perhaps transformational, perspectives on a wide variety of issues that concern us. However, very few of them brave the tough terrain of the unfiltered, uncensored and often anonymous crowd of the social media. Some of these bright fellas go back to silence after a couple of their commentaries earn them negative attack from a handful of negative commentators. The rest of them never even try to come out because they are terrified of the bombardment waged against those of us who are already out in the field.

For the benefit of those who are afraid of bringing their view into the public, I would like to share a few points of advice that they might find helpful. In my public engagement over the last few years, I have found these points very useful to me both as guiding principles and as sources of strength in tough times.

First, it is important that you know what you are getting into. After reading one of my ‘controversial’ articles, an elderly Oromo person once called me and left me with unforgettable words of wisdom. He said,

Choosing to make your views, beliefs and position known to public is like choosing to walk naked into an open market. Since you walked in on your own accord, you cannot expect people not to look. Neither do you expect them to look at just certain parts of your body. You cannot expect all those who look at you to have the same reaction or perception. Some would admire what they see; some would dislike it, while others would curse you for the very act of walking naked. Even those who were not at the scene will have some opinion about it.  Hence, beware of what you are getting into and prepare yourself for it. Do not get carried away with adulation; do not be demoralized with denunciation.”

There are multiple takeaway points in this short message. First, we–the writers, speakers and painters– choose, voluntarily, to make our opinion public. The public rarely forces views out of us coercively. Thus, for the choice we make on our own free will, we should neither be angry at nor disappointed with members of the public who come after us. We choose to speak up, and so we must be ready to buckle up and face off with those who criticize us.

Second, when we write or speak in open forums about certain subjects, whether it is our intention or not, we will influence public opinion one way or another. There often will be certain individuals or groups that stand to incur perceived or real loss. Those who feel threatened with potential shift in public opinion have all the reason and rights to go after us. Some will focus on debunking our message while others will go after our character. This brings me to the third point.

Thirdly, people often proclaim “don’t shoot the messenger” when advising others  to focus their criticism on the message rather than the writer/ speaker. It is a good piece of advice and  people  should heed it.  But they won’t, and we should not realistically expect them to do so because it is often impractical to separate the message from the messenger. Communication contains four inseparable components: message, messenger, medium and audience. An adversarial response to a given speech or writing has to target one or all of the four, prioritizing whichever is the most vulnerable. If it is hard to refute the message, they will find it expedient to go after the messenger. If that doesn’t work, they take on the medium for bias of this or that sort. That is why, every day, we hear people complaining “the media is biased.”  If all of their attack fails, they go after the audience for being ‘blind followers’. The best spin often targets two or more of this. The point is, once you put out your views on public forum, you cannot expect your character to be spared. Coming after a messenger might not be fair but it is part of the game, save for some outright illegal types such as physical threat.

Many writers and public speakers often allege severe criticism is an assault on their freedom of speech. Criticism and character assassination might discourage free flow of ideas. However, unless it contains threat and intimidation and endangers the welfare of the person, it doesn’t not qualify as attack on freedom of speech. Just as we–public writers and speakers–have the right to air our opinions freely, we must accord the same freedom to our critics. Civility in public engagement is good thing, even a virtue, but it’s a choice, not a must. Here I am not suggesting that we stay quiet and suck up merciless attacks on our character.  Scream bloody murder but only as way to beat back your adversary; don’t take it to heart and roll back from public writing/speaking. If you do, your adversaries win.

Finally, owing to all of the above reasons, a person wanting to air his/her opinion in public must develop a thick skin. You cannot have your cake and eat it, too. We cannot afford being sensitive to criticism while also taking up sensitive and controversial issues such as the ones we take up. This is my advice to those of you who want to have a lot to say but are afraid of letting it out. Before you embark on such ventures, prepare yourself psychologically. Even with the best of preparation, some attack will get under your skin. Therefore, you need to develop coping mechanisms. Some of such mechanisms include:

  • Do not let yourself bogged down in endless argument. Respond to criticism  only if you felt your original message was not sufficiently clear. Remember most of the time your critics respond to you not because they didn’t understand your points but with aim of irritating you enough so that the discussion will go away from original theme into side issues. Chill yourself up recalling the famous saying  ‘don’t argue with stupids, they will drag you down to their level and beat you with experience’.
  • Even when your character is targeted, do not take it personal or personalize your response. Remember, most of your critics do not even know you and very few hate you personally. Their aim is to destroy your message by damaging your character. Thus, there is no reasons for your to be sentimental about their attack which will affect the balance of your response.
  • Choose the best time to read comments and responses to your writing. For example, don’t read it before you go into exam or public meeting. Find out the best time of the day and under what situation you can hand negative responses. Reading it before bed works for me because I can sleep it off. This might not work for others as it could deprive them sleep.
  • Avoid responding to negative criticism right away. Let your emotion subside. Walk away do something else and come back once your immediate reactions has subsided.
  • In case of serious engagement, always let  one or two friends read your  original message or your response to criticism before make it  public. They can help make it more objective and detached from you.

Basically,  to influence public opinion, you need to learn to live with criticisms, even the harshest and most unfair ones. We need to consume criticisms as avenues of learning as we fortify ourselves for further and more effective public engagement. As in all other endeavors of life, in the heated realm of civic and political engagement, we need to turn challenges into opportunities. And we need to persist in the face of resistance. We need to defy the unrelenting clenched fists of power. We need not only to speak up and let out what we believe in, but also to talk back to the powers that be when they come after us.

Shanacha Rummichaa

$
0
0

Waloon: Lanjoo Galchuu Ida’aa

tumaa seer-gudeelchaa
seerrisaa haccuuccaa
heeraa seera’n qabuu
shanachi rummichaa
tokko shanee qubaa
qeensa warra muchaa??
raafuun gannaa lafee
ganni kan kee lufee
raasaan kee dhaalamee
bonni kan kee dhufee
jigaa keetiif jigi…
raatuun keetis rafee
shanachi rummichaa
roommisee si horfe!!!!!
rummichi si nyaatu
mana kee hinseenin
badaa ibidda kee
hagiichi keen argin
wiiciisaa hinfuudhin
ittilleen hanqaaqin
fix-ardaa rummichaa
fiixansaa hinmargin#

“Jaarsa Mudhii Kute…”

$
0
0

Abdii fi Abbaa DuulaaAkkas jedhe Abdiin
Qal’aan ilmi Fiixxee
Gaaffii itti roobsee
Jaarsa mudhii kute !

Isin waytii darbee
Filannoo mootani
Umatatu nu filee
Jechaatiin turtanii
Erga akkas taate
Dubbiin bara sanaa
Keessummummaa dhuftee
Kan jirtu bar-gamaa
As magaalaan lakkuu
Oromiyaan xiqqoon
Tan keessa jiraatani
Oromoonni hedduun
Duuba maaltu taanaani
Somaaleetti gortee?
Nama Kurna-sadihin
Simannaa argattee !

Ittuma lolaasee
Irraa hin hambifannee
Madaa lammii kootii
Kan dhokatuu hin qabne
Baratoonni oromoo
Torbaatamaa oli
Rasaasni itti roobee
Kan nurraa dhumani
Torbaatama du’ees
Isin ni haaltanii
Torbaatamaa mitii
Kudha-tokko jettanii
Kurni tokko sunuu
Badii maaliif du’ee?
Gochi akkanaa kuni
Osoo tigraayitti ta’ee
Rasaasan haleeltuu moo?
Naf himi kana illee!

Isin OPDO’n murtii akkami qabduu?
Dhaamsa Abbay Tsahayyee
Akkamitti ilaaltuu ?
Dhiigni ilmaan oromoo
Sun hundi dhangala’ee
Jigee lafatti hafee,
Akka bishaani ta’ee
Morki kiyya hin baduu
Ni ragga’a malee
Deeddebi’ee dhaadatee
Gita keessan argee
Maarree OPDO’n
Deebii akkami qabduu
Jecha Tigirichaa kana ni deeggartuu?

Ilmaan oromootaa
Hidhaan darartanii
Yakka tokko malee
Du’aan adabdanii
Goota meeqaa dhabnee?
Achi buutee isaani
Mirgaaf falmannaani
Shiftaa dha jettanii,
Nadhii Gammadaa fa’a
Eessa geessitanii?

Yerotu na dangeessee
Silaa… Gaaffii hedduun qabaa
Kanumaa deebisaa
Hayye galatooma !
***************************
Waloon: Usmaan Baayyuu

ግልገል ነፍጠኞችን ምንድነው የሚያንጫጫቸው?

$
0
0

ሰሞኑን አንድ አንድ የ OMN ጋዜጠኞች ከ አብዱላ ገመዳ ጋር ቁጭ ብለው የሚያሳይ ፎቶ በ ኢንተርኔት  ከተሰራጨ በኋላ ትንሽ ቀዝቀዝ ብሎ የነበረው የግልገል ነፍጠኞፍ በሽታ ማለትም  ኦሮሞፎቢያ እያገረሸባቸው ይመስላል። ጋዜጥኞቹ በምን ሁኔታ ከ ባለስልጣኑ ጋር እንደተጋናኙ በስፋት ገልጸዋል። ስብሰባውን እና የሚጠበቀውን የተቃውሞ ሰልፍ ለመዘገብ ወደ ስፍራው ተጓዙ። ሲደርሱ ፖሊሶች እነሱንና  ሌላውንም ህዝብ አባረሩ። ካሜራ ይዘው መግባት አለመቻላቸውን ሲያውቁ  እቃቸውን ትተው ተመሳሰለው ገቡ። በዚያ መልኩ መግባት የቻሉት እነሱ ብቻ ሳይሆኑ ሌሎች ጋዜጠኞችን ጨምሮ 39 ኦሮሞዎች ባብዛኛው ለተቃውሞ የሄዱ ነበሩ። ስብሰባው ላይ ጋዜጠኞቹ ጠንካራ ጥያቄዎችን አቀረቡ። በተቻላችው አቅምም በስልክ መቅዳት ቻሉ። ስብሰባው ሲያልቅ በግል ለናነጋግራችሁ እንፈልጋለን ተባሉ። ከነዚህ ባለስልጣኖች ጋር ቃለ መጠይቅ ለማድረግ ለቀናት ጥያቄ ሲያቀርቡ ነበር። እናም  በግል እናናግራችሁ ሲባሉ ያ ሙከራቸው የተሳካ መሰላቸው እና ተከትለው ወደ ቀጣዩ ክፍል ገቡ። ነገር ግን እንደሰቡት አልሆን።  ክፍሉ ለእራት የተዘጋጀ ነበር። ቃለመጥይቁን እንደማይፈቅዱ እና አብረው ቁጭ ብልው የሚለዋውጡትን ንግግር እንኳን መቅዳት እንደማይችሉ ተነገራቸው። ከ 20 ዳቂቃ የማግባባት ሙከራ በኋላ ጥለው ወጡ። ፎቶው የተነሳው ይህን የማግባባባት ጉትጎታ ሲያደርጉ ነው። በቃ ይህ ነው ታሪኩ።

ታዲያ  የሚገርመው የግልገል ነፍጥኞቹ ጩሀት የባስበት ጋዜጠኖቹ በዚህ መልኩ ዝርዝር ዘገባ ካቀረቡ በሃላ መሆኑ ነው። ለመሆኑ እንዚህ ግልግለ ነፍጠኖች የሚቆጣጠሩት ሚዲያ አባዱላን ወይንም ሌላ ባለስልጣን ጋር ለ  exclusive ቃለ መጠይቅ ቢጋበዙ እምቢ ይላሉን? እንተዋወቃለን እኮ.   OMN አይደለም ከ ኦሮሞ ብሄር የፈለቀን ሰው ይቅር እና ኦሮሞ የሚለውን ቃል የሚጠየፉ፣ ማንነታችንን የሚያንቋሽሹ፣ የፖሊቲካ አመለካከታቸው እንደ አረጀ ፈረሰ የተንሸዋረረ የ neo-neftegna መሪዎችን እንኳን የጋዜጠኝነት ሙያ በሚጠይቀው መሰረት በክብር ለማስተናገድ የተቋቋመ ድርጅት ነው። ይህንን መርህ ደግሞ ባለፉት 10 ወራት በተግባር አሳይቷል። የ ሰማያዊ ፓርቲን የተቃውሞ ሰፍል ቢጤ፤ በ ‘አንድነትን’ ቡድን ላይ ወያኔ የወሰደውን የማፍረስ ሴራ፤ የግንቦት ሰባትን የ ኤርትራ ድንፋታ በሚጋባ ሳያሳንሱ ሳያጋንኑ ዘግበዋል። ጋዜጠኘንነት ማለት የበሬ ወለደ breaking news እያራገቡ እንደሻፈደ አህያ ማናፋት አይደለም። ጋዜጠኝነት ህዝቡ ማወቅ ያለበትን ነገር፤ የት፣ እንዴት፣ መቼ፣ በማን እንደተፈጸመ መርምሮ verifiable fact  ማቅረብ ነው።  OMN በህዝብ መዋጮ የሚተዳደር የህዝብ (public) ሚዲያ ነው።   የኦሮሞን ህዝብ እውነት (truth) በ እውነተኛ መንገድ ለማቅረብ ነው የተቋቋመው። ይህ ማለት ግን የሌላውን ህዝብም ሆነ ቡድን እውነታ (ቡድኑ ጠላትም እንኳ ቢሆን)  የማፈን ፍላጎት የለውም።

በነገራችን ላይ  ዛሬ የኦሮሞ ጋዜጠኖች ከአንድ የኦሮሞ ባለስልጣን ጋር ፎቶ ላይ ታዩ  ብለው ያዙኝ ልቀቁኝ የሚሉት ሰዎች የራሳቸውን ገመና መፈተሽ አለባቸው።  የብአዴኖቹ እነ አዲሱ ለገሠ፤ ህላዊ ዮሰፍ፣ ጀነራል አበባው ታደሠ ከዛም አልፎ የወያኔ ቱባዎች እነ ስበሃት ነጋ፤ ጻድቃን  ገብረትንሳይ፤ አባይ ጸሃየ፣ ሳሞራ ዩኑስ እዚህ ሀገር ሲመጡ የ አሜሪካን ምርጥ steak ከ blue label ጋር የሚጋበዙት ከ ድሮ የክፍል ጓደኞቻቸው ከ አሁኖቹ ነፍጥ-አልባ የ DC አርበኖች ጋር መሆኑን በተጨባጭ እናቃለን። ግማሹን በ አይኔ በብሌኗ አይቻለሁ። የዛሬን አይበልው እና አንድ ሰሞን ቤተኛ እስከመሆን ደርሰን እንደነበር አትርሱ ፡)

ታዲያ ዛሬ የኦሮሞ ጋዜጠኖች (ልብ በሉ የ ፖሊቲካ መሪዎች አይደሉም) ሙያዊ  ግዴታቸውን ለመወጣት ከ አባዱላ ጋር ቢገናኙ ይህን ሁሉ ጩሀት ምን ቀሰቀሰው? መልሱ ቀላለ ነው። ለግልገል ነፍጠኞች እና ወያኔዎች ከምንም እና ማንም በላይ የሚያስፈራ ነገር ቢኖር እርስ በርሳቸው ጠላቶች ናቸው ብለው የሚጥብቋቸው ኦሮሞዎች አብረው መታየት ነው። እንደነሱ ፍላጎት ኦሮሞ በቡድን ተከፋፍሎ ሁሌም አንዱ አንዱን እያብተለተለ፣ አንዱ የኦሮሞ ቡድን ከነሱ ጋር  አብሮ ሌላ ቡድን ውስጥ ያሉ  እህቶች እና ወንድሞቹን  እየዘረጠጠ እራሱንም እያዋረደ ባዕዳንን እያስፈነደቀ ቅሌት ሲሸከም  ነው። እነሱ ማየት የሚፈልጉት እና የለመዱት የኦሮሞ ልጆች በመኢሶን፣ እጭአት፣ ኦነግ፣ ኦህዴድ፣ ኦዲፍ፣ ኦፍሲ … የ ዳዉድ ኢብሳ ኦነግ፣ የከማል ገልችሁ ኦነግ፣ የገላሳ ዲልቦ ኦነግ እንዲሁም የ ሌንጮ ለታ ቡድን ፣ የመረራ ጉዲና፣ የቡልቻ ደምቅሳ ተብሎ ተደርድሮ እየትኳረፈ፤ ከቻለም እየተታኮሰ ሲፋጭ ማየት ነው።   እንደነሱ ፍላጎት አባዱላ አብዲ ፊጤን በታንክ ደምስሶ ሲሸልል ወይንም አብዲ ፊጤ አባዱላን በ አስቀያሚ ስድብ ዘርጥጦት ሲያዋርደው አይተው ሁለቱንም ለ mutual self destruction ማበረታታት ነው። እስቲ ልብ በሉ። VOA እና የጀርመን ራዲዮ አማርኛ ፕሮግራሞች የኦሮሞ ድርጅቶች ሲከፋፈሉ ተፎካካሪ መሪዎችን ጋብዘው ሲያነታርኩ እንጂ ተመልሰው ህብረት ሲመሰርቱ ዘግበው ሰምታችሁ ታቃላችሁ?

ግልገል ነፍጠኞች እና ወያኔዎች የኦሮሞን መከፋፈል፣ መነታረክ  የሚፈልጉትም ያለ ምክንያት አይደለም። የተከፋፈለ እና እርስ በርሱ የሚናከስ ኦሮሞ እራሱን በራሱ እያዳከመ ለጠላቶቹ አመቺ ሁኔታን ይፈጥራል። እንደዚያ የተከፋፈለ ኦሮሞ ሲኖር፤  ባለጋራዎቹ በፖሊቲካ ጉዳዮች ላይ  በጅምላ ከመደራደር ይልቅ በችርቻሮ አንዱን ወይም ሌላውን ቡድን ለማባበል እና ብሎም ለመግዛት ያመቻቸዋል። አንዱን ቡድን አቅርበው ሌላውን በጠላትነት ፈርጀው አያባሉ እሾህን በሾህ ያወጡታል።  ለረጅም ዘመናትም ሲሆነ የቆየውም ይሄው ነው። ያ አለም ያደነቀው የ ኦሮሞ ራባ ዶሪ ጦር በ አቢሲኒያን ህይሎች ተሸንፎ ሃገሩ በባዕዳን ቅኝ አገዛዝ ስር የወደቀችው ዋናው ምክንያት ይህ ክፍፍል ነው። ከ ቅርብ ጊዜ ወዲህ በነታደሰ ብሩ፣ ኤሌሞ ቂልጡ፣ ዋቁ ጉቱ እና ሌሎች መስራችች  የተጀመረው የ ኦሮሞ ብሔራዊ አንድነት ግንባታ ከ አበባ ወደ ፍሬ ተሸጋግሮ ለችርቻሮ  ፖሊቲካን  ምህዳር እያጠበበ ያለ አስደማሚ  የኦሮሞ ብሄረተኘት እውን ወደመሆን እየተጠጋ ነው። ይህ እውነታ ነው ግልገል ነፍጠኖችን እና ወያኔዎችን እንቅልፍ ነስቶ የሚያቁነጠንጣቸው። አብደው ጨርቃቸው ጥለው ይሄዷታል እንጂ የኦሮሞ ልጆች አንድነታቸውን ከጊዜ ወደ ጊዜ እያጠናከሩ ወደ ነፃነት የሚያድርጉት ጉዞ ለሰከንድም አይገቱትም።

Utubne Si dhaabna..!

$
0
0

OMN 1st yearHanga’ii mul’adhu
Akka biiftuu barii
Dhugaa saba keetii
Addunyaadhan gahii
Quuqaan lammiin qabu
Si’iin ifa bahee
Diinni kana argee
Si jaamsuuf dhama’e
Hirpha jabaa qabdaa
Eenyuu si hin danda’uu
Hirriba dhabaniit,
Tasumaaf dhama’uu
Sabni kee siif jiraa
Ammas dacha-dachaa
Yoo maallaqas dhabe
Dhiigasaa gumaachaa !
Ololli si hin diiguu
Ni cabaa fagotti
Lalisii jiraadhuu
Hidda dhiiga kootii !

Abshiir…O-M-N…
Abbaa qubee sadii
Guddoo si jaalannaa
Oromooni cufti
Utubnee si dhaabnaa
Nuuf jiraadhu ati

Hayyuun ijaaramtee
Beektoota oromootiin
Eebbaan utubamtee
Manguddoo sabaatiin
Harka wal qabannee
Tumsinaa nu hundi
Bu’aa bahii hedduu
Obsaan keessa tartee
Baga guyyaa dhalootaa
Nagayaan nuuf geesse !!!
*********************************
Waloon: Usmaan Baayyuu

Abay Tsehaye’s Bravado Exposes the TPLF Master Plan

$
0
0

Abay Tsehaye’s threat, its tone and spirit, is very revealing of TPLF’s contempt and disrespect for Oromos, even those who are serving them as puppets. What is the story behind such outburst? After completion of the the Master Plan without any involvement from the Oromia side, Abay Tsehaye gathered senior OPDO leaders and ordered them to implement the plan. They expressed concern that they were not involved in the process of drafting the plan and that it will be hard to convince the rank and file. They were told they will not take NO for answer. The OPDO leaders could not even agree on the matter and when they took the issue to the mid-level leadership, they were met with fierce resistance and hostility. While the Oromia state leaders were planning to bring the issue to the Caffee ( parliament) for deliberation, Abay/TPLF could not wait so they bypassed them, gathered administrators of cities surrounding Finfinne and told them to begin implementation. At this meeting, the city administrators raised several procedural and policy objections and said they cannot take this plan without further study and deliberation at Caffee ( Oromia parliament level.) The administrators said they cannot convince the public about a plan even they themselves neither understand nor accept. In their typical manner Abay Tsehaye and TPLF leaders rejected the request for further discussion at the leadership level and gave them strict orders to begin the implementation phase. This conflict reached the public leading to the mass protest and massacre of April/May 2014.

During and in the aftermath of the protest, OPDO leaders agreed on the need to postpone the Master Plan as a way of containing the situation. This idea was initially accepted by the official EPRDF including the Prime Minister. However, Abay Tsehaye summoned the OPDO leaders and accused them of sabotage and threatened to eliminate them from the top down, and anyone who stands in the way of the Master Plan. Terrified, the puppet leaders went home and began hibernating avoiding the subject altogether.

Therefore, what is heard in this leaked audio of Abay Tsehaye threatening over a thousand urban planners and administrators is nothing new. His contempt towards Oromo and insidious plan to rob them of their land must be confronted. They have already began implementing the Master Plan and Abay Tsehaye had made it abundantly clear that they will go ahead by any means necessary. Well this needs to be met with the same spirit–the plan must be stopped by any means necessary.

Lets remember that the Finfinne issue is not isolated. TPLF’s real master Plan is to establish Tigrean economic monopoly by depriving Oromos of any real source of economy across the country including fertile land, mineral sites, manufacturing and trade. Therefore the target of Oromo resistance needs to focus on fighting back against this real Master Plan. The resistance needs to identify businesses of TPLF and its affiliates across Oromia and take them on to ensure they don’t succeed.
Arrogant TPLF leaders should realize that their power is more vulnerable than their fortified headquarters lead them to believe. The roots and branches of their domination extends deep into the remotest part of our homeland.


Biyya tuffatan harreen garmaaman

$
0
0

“Waan feetaanis fiddan Masteer Pilaanin Finfinnee hojirra ni oola. Warra nu dura dhaabbate abbaa feetes taatu ‘likkii’ galchina. Qondaalonni Oromoo godiina naannawa Finfinnee yakkamtoota. Qonddaalonni Oromiyaa laamshoodha.” Kun hundi arrabsoofi dhaadannoo qondaaltichi Wayyanee guddichi Abbaay Tsahaayyee Oromoota walitti qabee itti huruurse kaassaayi. Sagalee gabaabduu waraabamtee OMN geette irraa jechoota fokkisaa akkasii yoo dhageenyu kan nuti hin dhagayin hafan maal faa akka ta’e yaadun nam hin dhibu. Akkan dhagayetti, tibba mormiin godhamaa ture san qondaaltoota OPDO gurguddoo walitti qabuun arrabsoo dhuunfaa bira dharbee hamma doorsisuufi  harkaan itti  aggaamutti gahame ture.

Tuffiifi jibba Abbaay Tsahaayyeefi waahillan isaa  Oromoof qaban  afaan ajaayan as bahe kun dhimma nam- tokkee akka hin taane namuu hubachuu qaba. Ejjennoo jaarmayni Wayyaanneen qabattee deemtuun, kan  qabeenya Oromoo saamuun sirna cunqursaa isaanii tursiisuuf hammeenya hammamii  raaw’achuuf  akka muratan ragaadha. Karoorri maqaa Master Pilaaniitin Finfinnee bal’isanii, Oromiyaarraa muranii fudhachuu kunis kophatti laalamuu hin qabu. Master Pilaaniin kun karoora guddicha fi isa ol aanaa Tigroonni ol’aantummaa dinagdee yoomifu turu ijaaruuf qaban irraa kan maddeedha. Akkuma namuu argu yeroo amma kanatti lafti gabbataan jaraaf hirmaa jira. Iddoon albuudaa, warshaalee gurguddaani fi magaalaan sochii dinagdee qabdu too’annaa jaraa jala galfamaa jira. Daldaltoonni Tigraay hamma baadiyyaa Oromiyaatti caasaa diriirfachuun daldaltoota Oromoo taphaan ala godhanii jiran. Qonnaan bulaa Oromoo kaan lafa irraa fudhatanii warshaafi mana jireenya waardiyyaa isaani godhatan. Warra hafe ammoo xaa’oo gatiin samii tuqee itti fe’anii kasaarsanii hiyyoomsan.

Bifa kanaan Oromoo bakka hundatti saamanii hiyyoomsuun Tigree erga duroomsanii booda, dureeyyonni kun Finfinneetti galanii tujaara bakka hin sochoone taasisuuf saffisaan carraaqaa jiran. Milkaayaas jiru. Wanni magaalaa Finfinnee bal’isanii too’achuu fedhaniifis karoora kana waan qabaniifi.

Shira kana fashalsuufi tuffii warra Abbaay kana ofirraa dhaabuuf falli jiru karoora dinagdee Wayyaanee kana hongeessuudha. kana gochuuf:

  1.  Mormiin master Pilaanii kanarratti ka’e itti fufuu qaba.  Diddaan hawaasaafi dargaggoota dabalatee, Ilmaan Oromo sirna san keessa jiran akka Pilaaniin kun hojirra hin oolle waan danda’an hunda godhuu qabu. Hubadhaa, tumsa ilmaan Oromootin alatti karoorri kun hojitti hin jijjiiramu. Kanaaf baatanii ifatti mormuu yoo dadhabdan dalaguma isaan isinitti kennan lafarra harkisuun qabsoof gumaachuun dandeessan.
  2.  Hunda caalaa daldalaafi sochii diinaggee Wayyaaneefi warri isaanitti hidhatan Oromiyaa keessatti godhan fashalsuurratti fuulleffachuu feesisa. Qabeenya akka dhuunfaafi gurmutti qaban adda baafatanii bifa danda’ame maraan kuffisuuf tattaafachuun dirqama. Ooyruu qonnaa isaan nama keenya irraa kafatanii irraa duroomaa jiran, warshaa guddaa malaammaltummaan harkatti galfatan, lafa albuudaan ummata ardaa sanii hagabsaanii saamaa jiran hunda adda baafatanii irratti xiyyeeffachuu barbaachisa. 

Walumaa galatti tuffi Wayyaanee kana kolaasuufi karoora ol’aantummaa diinaggee jaaruuf qaban kana hoongessuf mormiin qofti gahaa miti. Tarkaanfiin qabatamaan kasaaraa keessa isaan galchu itti dabalamuu baannan jarri nutti koflaa, nu ajjeessaa nu arrabsaa hidda isii gama maraan gadi fageeffachaa jirti. Qanni gaariin hiddi kun biyyoo, biyyaafi saba keenya jidduutti gadi dagaage. Kun ammoo biyyee san irraa haadhanii, saba itti dammaysanii biyya ofiirraa buqqaasuuf haala mijaayaadha. Of gaafadhaa, wal gaafadhaa, falfala jaraa kanaaf  fala faladhaaa!

Abay Tsehaye: The ugly face of Tigrean Chauvinism

$
0
0

Few months ago, in an interview with journalist Befekadu Moroda of Oromia Media Network (OMN), I asserted that TPLF and the Tigrean ruling class have transformed into Neftegna. Abay Tsehaye’s recent words and behavior testament to that. Remember the Neftegna system that gave monopoly over the means of violence and the sources of wealth produced chauvinistic agents who exploited and disrespected oppressed groups in Ethiopia. The system also engineered social behaviors that justified the actions of those agents and popularized myths of the dominant groups socio-cultural superiority. Overtime, the ruling class and its base began rationalizing and institutionalizing prejudice and extreme form of violent responses towards those who dissented.

During the early years of their rule, as violent and oppressive they were, TPLF differentiated themselves from their predecessors by being sensitive and showing reasonable respect for groups they subjected. However, they began abandoning such sensitivity as they consolidated power and began amassing wealth, and they have started adopting the ugly behaviors of their predecessors. Nowadays, emboldened by the absolute monopoly of the means of violence, intoxicated with abundance of wealth at their disposal and facing no so significant threat to their rule, the TPLF Tigrean rulers’ rudeness, arrogance and disrespect for other cultures have become their norm. Just like their predecessors, they have the false sense of inherent superiority which had made them feel invincible. This behavior is even worse among their rising generation – which was born into wealth and power and grew up being drugged with post-victory (post-1991) bravado of TPLF.

This is good and bad news. It’s ‘bad’ because such collective behaviors increase and justify violence and repression against the subjected populations. However, on the ‘good’ side, it makes the system intolerable – expanding the base of resistance, and, consequently, speeding up the downfall of the system.

Du’atu Siif Gahe..!

$
0
0

Aytegebrem

Akka waan kaleessa
Kophaa isii qabsooftee
Irree isii qofaan,
Abbaa biyyaa taatee
Lafa nutti dhiittii?
Tuni sariin gad yaatee!

Galtuu abbaa garaa
Fayidaadhan sobdee
Qabsa’oota keenya
Mooratti ol-rartee
Kumatamman fixxee
Kaawwan biyyaa baaftee
Har’as nut dhaadattii?
Qabsaa’a of-gootee

Dhiiga ilmaan aayyaa
Kalee dhangalaftee
Har’as guririitii?
Akka saree quuftee

Silaa qaanii hin qabduu
Sobaan wal leelliftaa
Dhiiga namaa dhugdee
Ittiin wal badhaaftaa
Namni bishaan nyaate
Soba sesseqata
Du’atu siif gahee
Kanaaf burjaajofta !!!
_______________________
Waloon:Usmaan Baayyuu

Quuftee Of-wallaalte..!

$
0
0

Cow

Gaaditee hin elmattuu
Tola siif dhaabbataa
Sodaa takka malee
Elmattee ol-kaataa
Harmeen haati loonii
Manni isii gu’ee
Tokkichattii hin baatuu
Qe’een itti bonee
Saawwaan harkaa qabdu
Cufti baakkuu ta’ee
Ati hortee hin bobbaafnee
Tiksitee hin galchinee
Faanchootu siif tiksaa
Tan namummaa hin qabne

Otticha harma aananii
Hooganaan elmattee
Baaduu isaa dhugdee
Quuftee of-wallaaltee
Deegummaa tee kalee
Xiqqootti dagattee
Salphinnaaf garmaamta
Jale tee abdattee

Sa’a gaajafara
Dhiitee si balleessuu
Gadhetu mataa qabee
Kan si elmisiisu
Osoo kophaa taatee
Offitti si hin kaleessuu
Okoleen hin galtuu
Dhiitee si faalleessaa
Gaafaan si jifatee
Darbee si qaarisa !!!
*******************************
Waloon: Usmaan Baayyuu

OPDOn Tigraay keessatti Bixxilamuu Yaadachiisuun kun Qaama Dhaadannoo ‘LIKK ENASGEBACHUHALEN’ Dhihoo Kanaa ti

$
0
0

Boruu Barraaqaa

Adet OPDOOPDOn gaafa bixxilamtee qabee seenaan isiin himataa baate ‘Kaaba Shawaa aanaa Darraa keessatti jaaramne’ kan jedhu ture. Haa tahu malee qondaalonni hangafni dhaaba bixxillee kanaa kan sirnicha gananii alatti bahan akka OPDOn Darraatti osoo hin taane Tigraay, holqa Adeet jedhamu keessatti bixxilamte saaxilaa turan. TPLF fi OPDOn garuu dhugaa kana osoma garaan isaannii beekuu waggaa 24 guutuu osoma haalanii yoona gahan. Duuba har’a maaltu dhalannaan Darraan haalamtee Adeet faarfamuutti kaate?

Wayyaanee TPLF sodaa tokko tokko horachuun irraa mul’ataa jira.  OPDOn adeemsa keessa nurkaa baatii sodaa jedhu irraa kan ka’e mataa keessa dhawanii qondaalota isii hamilee keessatti buruksanii lafa kaa’uuf murteeffatanii socho’aa jirani. Jechi Abbaay Tsahaayyee dhihoo kanaa fi ‘daaw’iin’ holqa Adeet gidduu kanaa kun akka jabaatti walitti hirkatu. Qondaaltichi guddaan TPLF torbaan tokko dura OPDOtti dhaadatee ture. ‘Likkiitti isin galchina’ kan jedhu ture dhaadannoon isaa. Dhaadannoon kun arraba Abbaay Tsahaayyee irraa haa dhagahamu malee, ilaalcha namticha sanii qofa akka hin tahin ifaa dha. Waanuma akka jaarmaya TPLFitti hubatamaa jirutu arraba Abbaay Tsahaayyee keessaan gadi bahee dhagahame. Yaadni jecha kanaa guddaan ‘sadarkaa keessan wallaaltanii jirtaniitii, kaayyoo isin bixxillee fi akkamitti akka isin bixxille dagattaniittuutii, isa san isin yaadachiifna’ ergaa jedhu akka qabu hubachuuf qorannoo guddaa hin gaafatu.

Akka keessa beektonni gurra nu buusanitti, dubbiin maqaa Adeet tana dhukkee irraa hurgufanii haarayomsanii leellisuu tan eegalamte ayyaana bixxilama Waggaa 24ffaa bardheengaddaa kan Adaamaatti kabajame irratti ture. Ayyaana kana irratti Abbaay Tshaayyee fi Addisuu Laggasee ‘waraqaa qorannoo’ takka dhiheessani. ‘Waraqaa qorannoo’ tana keessatti akka OPDOn Tigraay keessaa bakka Adeet jedhamutti hundeeffamte suuraa miseensotni OPDO gaafas holqa san keessatti ka’an gad baasanii hirmaattota ayyaanichaa rifaasisani. Qondaaltonni OPDO fayyaaleyyiin kan Darraa malee Adeet waan jedhamu dhagahanii hin beeyne ni rifatani. Warra hangafaa kan Adeetiin quba qabus yoo tahe waggaa 24 guutuu Darraa himachaa bahamee har’a Adeetiin as baasuun dubbii haaraa itt itahe.  Kana irratti walii galuun waan dadhabameef Kumaa Dammaqsaa waamamee dhufe. Innis labsuma Addisuu Laggasaa fi Abbaay Tsahaayyee ragaa bahe. Miseensota gaafas akka OPDOtti moggaafaman keessaa tokko kan tahe Abbaa Duulaa Gammadaa labsa haaraya kana diduu yaalu illee, dhiibbaa warra kaaniitiin moohamee callisiifame jedha, odeessi bakka sanii bahe.

Adet OPDO 7Abbaay Tsahaayyee faa OPDO ‘likkiitti galchuu’ karoorfachuun isaanii ganna dabre irraa qabee akka tahe dhugaa kana irraa hubachuutu danda’ama. Waggaa 24 guutuu Darraa Darraa jechaa bahanii har’a Adeet Adeet jechuu wanni fide beekamaa dha. ‘OPDOn ilmaan Oromootiin dachii Oromiyaa keessatti dantaa ummata Oromoof jaarame’ jechuun dibbeen ganna 24 guutuu tumaa bahan akka fudhatama dhabe waan hubatan fakkaata. Inumaayyuu OPDO akkasitti ibsuun kun qondaalota jalaa ol bahaa jiran laphee dhiibsisee nurratti dorrobsa sodaa jedhu horachuu irraa dhugaa jiru baxalqsanii labsuu barbaadani. ‘Tigraay keessatti isin bixxille’ jechuunii fi ‘Oromiyaa keessan keessatti jaaramtan’ jechuun garaagarummaa hamilee guddaa qabaata. Waggoota 24n dabran OPDOn ‘Oromiyaa keessatti akka jaaramte’ himachaa baatee har’a Adeet geeffamuun hamilee qondaalota dhaaba tanaa irra deemuu dha. Nutu suphee holqa Adeet irraa bukeessee isin bixxile, akkuma isin bixxille gaafasiitti yoo barbaanne har’a darbannee isin unkuteessuu dandeenya ergaa jedhutu TPLF irraa OPDOf dabraa jira.

Kan nama ajaa’ibu namoonni akka Muktaar Kadirii fi Almaaz Maammoo faa kan gaafa Dargiin cabee Wayyaaneen masaraa Shaggar seentu Tigraayin kaartaa irrattuu qixaan hubatanii hin beekne, har’a ‘bakka hundeeffama keenyaa’ jedhanii  akka waan Adeet keessatti jabduu hojjetan tokkotti qaanyii tokkoon malee miidiyaa dura dhaabbatanii Afaan Oromootiin yoo dubbatan dhagahuu dha. Surriin jaroota akkasii kan dhala namaa irraa osoo hin taane surrii harree irraa waan uumame fakkaata. Salphinni Oromoon maqaa OPDOtiin salphifamu akkasii kun isaan hin dhukkubsu. Hidda malee xannachi hin dhiiguun sun isuma kana.

Dhaadannaa TPLF Hawaasaa irratti dhageenyee torbaan tokko booda qondaalonni OPDO saggoo qabamanii Tigraay geeffamuudhaan holqa keessatti hanqaaqaman akka daaw’atan gochuu wanni wal fakkeessus ifaa dha. OPDO keessaa qondaaltonni tokko tokko ajaja gooftolii isaanii akka gaafa Mallas Zeenaawii lubbuun ture sanitti fudhachuu irraa sigigiaachuu fi qondaalota TPLF waliin gateettii wal dhiibuu yaaluu hordofee yaaddoon biraa dhalateera. OPDO tana yoo ‘likkii’ isii itti garsiifne malee booda Oromoo waliin wal taatee Oromiyaa keessatti fudhatama nu dhabsiifti sodaa jedhutu qondaalota Tigraay mataa bowwuu itti kaasuu eegale.

Kanaafuu yeroo dhihoo irraa qabee irra dibaan dhiifamaa deemaa jira. ‘Jaalatamus jibbamus’ jechoonni jedhan qondaalota TPLFiin dadarbatamuun walitti aansee dhagahamaa jira. Tooftaan jecha diddibanii fayyadamuun OPDOtti hurrii maranii ergachuudhaa Mallasaa waliin waan owwaalame fakkaata. Imaammanni qondaalota TPLFiin amma hordofamaa jiru imaammata jechoota akka ‘jaalatamus jibbamus’ fi ‘ diddu likkiitti si galchinaa’ faan badhaadhan tahuu argaa jirra. Waan hundumaa harkaa qabna waan taheef OPDOs tahee Oromoo akka feenetti irra ejjennee bituu fi ergachuu dandeenya ergaa jedhutu ifatti dabraa jira.

Ilmaan Oromoo OPDO keessatti hiriiranii TPLF waliin biyya bulchaa jirra jedhanii of gowwoomsan amma ija banachuu hin danda’an taanaan bara baraan jaamanii hafuu isaanii beekuu qabu. Tuffiin TPLF OPDOf qabu yeroo kamuu caalaa amma ifa bahuun ergaa jabaa tokko isaanii dabarsuu qaba. ‘Likkiitti isin galchina’ jechuu caalaa tuffiin hin jiru. Tigraay keessatti suphee holqa Adeet irraa bukeessinee isin bixxille waan taheef arraba qabna jettanii nu jala hin dubbatinaa jedhamee itti himamaa jira. Kana dhagahuu fi qalbifachuun, sanatti aansuunis tarkaanfii maluuf of qopheessuun harka isaanii jirti. Qabsoo Oromoo biyya keessaa fi alaan deemaa jiru irratti gufuu tahuu toobatanii karaa mijjaaweef maraan lammii isaanii waliin harka wal qabatanii diina akkasitti isaan tuffatu of irraa saalphisuuf yeroon waamicha dhiheessaafii jirti. TPLF Tigraay irraa dhufee Oromiyaa keessatti Oromoo ‘likkiitti galcha’ osoo hin taane, Oromootu harree wadala takaallaa kutatee Tigraay irraa dhufee Oromiyaa irratti halaaku of irraa ‘likkiitti galchuu’ qaba!

TPLF to PDO’s: “Don’t dare forget your roots’’

$
0
0

For the last 24 years, OPDO has been telling the public that they were founded in 1991 in Oromia, at locality known as Harbu Maskelle, Darraa district of North Shawa province (Zone). In an interesting twist and development, last week, they came out with new storyline saying they were in fact founded not in Oromia but Tigray regional state at a place locally known as Adet, 40km away from nearest town of Axum. The leaders of the organizations were bused to Tigray and seen laying down memorial stone, thanking the local residents and promising to build college for them.

Today the state media came out with the similar story for Southern Ethiopian People’s Democratic Movement, the other PDO among many that administers the Southern Nations, Nationalities and Peoples regional state on behalf of the TPLF. The leaders were seen asserting that their organization too is a product of Tigray soil, born at place locally known as Maibrah found 40km away from nearest city of Shire.

One must ask why these PDO’s which spent their entire existence trying to sell same story of being homegrown grassroots movements of the people they claim to represent suddenly made complete reversal at this time?Mind you, particularly for OPDO, mentioning their Tigrean origin and their surrogacy to TPLF has been a cardinal sin that has sent countless Oromos to jail accused of ‘narrow nationalism.’ I believe TPLF is doing this deliberately as part of psychological warfare meant to subdue the younger generation of PDOs who have had little attachment to the TPLF leadership hence considered less loyal. The newer members of the PDOs who also happened to be more educated than their seniors have been showing signs of self-assertion and resentment towards interference by TPLF in regional matters. This is a fact Abay Tsehaye admitted in his recent barrage of threat against OPDO whereby he stated the protest against the Addis Ababa Master Plan was orchestrated by administrators. Thus, by bringing up the the Tigrean origin of the PDOs, TPLF is trying to remind them who their creator is and not to bite the hand that fed. To to precise, TPLF is conveying a message that without hard work and continues unquestionable loyalty to it, these PDO’s don’t exist.

As this revelations is part of the narrative being advanced during the recent 40th anniversary of TPLF, there is also a message to the larger population. The central theme of the celebration is how the Tigrayan people liberated the rest of Ethiopia from Dergue tyranny. The narrative goes, Tigray produced TPLF which defeated Dergue. Tigray also nursed movements for other nations, and these organizations brought democracy to the oppressed nations. There are two not so concealed messages.First, coming at the time when Tigrean domination of the country is widely resented, the key message is that ‘’you owe us, we fought for you for 17 years and liberated you. Don’t be ungrateful.” Second, by presenting an exaggerated history of gallantry of the Tigray people, it aims to build on the narrative of superiority over the rest. (Note how the role played by various rebels even that of the their makers, Shabia, has been minimized or completely omitted.)

This approach is unlikely to produce its intended result of renewed loyalty by PDOs. Instead, it feeds into the growing Tigrean chauvinism, further weaken the position of loyalists within PDOs and expand resentment to the regime. As I said before, this move is once again testament to the reality that without Meles at the helm, TPLF is all muscle no brain!

Lafa Ittin Deebine…

$
0
0

Lafa ittin deebine
daangaa’n himatanii
darratti biqilee?
adeetiin magaree?
hundee kee dhaloonni?
akkamiin darratti
barnoonni sarbamee
Adeetiif kennamee
salaale lammiimmii?????
@ ofii maalinnii?
inni odeessaa baatee
meeti aantummaanii!?

leemman furdateef
gudeelcha’n ta’uu
arraba qabaaf
waan hindandeenye
dhaabi haasa’uu….

hamattuun arrabni lamaa
jarri lameenu takkaa
sabi ajjeeste ekeraa
ajjeesaa jirta haqa!
iyya’n baatu faradoon
halaaka harree baqaa…
waraabessi “Xahaayyee
Abbaay Baddee” si naqa!

hattuun fira’n beektuu
farda lugaaman bulchii
heerri kan kee tumaa
mulqamee meedhichi
yaa’ii caffee biraan
qabamtee danqaraan
danqaramtee cichi*****

raroo jalaan raratu jiraa
filannoo miti kuni “safaraa”
shira qubataan shiru
qorichisaa fincilaa
fincilli karra bubbee
bubbee faanti awwaaraa
Darraa jettee dubbattu
darreen Adeet si qalaa!!
oduu oofuu dhiisiitii
jalaan diina haleelii…
gargaari gubbaan – fira!!!!!

ni dabra barri jechaa
mammaakaan wal-taajjabaa
ajjeechaan  ilmaa intalaa
awwaalchi haadhaa abbaa
barbarreen ati dhaabdee
nutti- taatee mimmixaa
sitti-taatee guggubaa
waligaliitii  xixii &
wawarraaqi dhimbiibaa…#

doloollon sin fuunee
lagatti si fiddii
guddaa tahu dhiisi
xiqqaachu mee didii!!
hinjiraanu beekee
molurratti hafee
off-oolchuudhaaf badii!

kormi lamaa
moona tokko’n buluu
kormi namaa
dhaloota dhaalchisee
biyya’n ingurguruu…

*****************************
Waloon: Lanoo Galchuu Idaáa


Riquu- Riqaa

$
0
0

Riquu- Riqaa
adurreen kajeellaa
adalli adamoo
aadaa ree jiraattaa
@akka huummoo
adamoo kan bahee
adamse kee qomoo
filannoon@ qabduu
adamsiisuu  silas
akkaa amala keetii
adamsiisi Oromoo!!!!!

mukni rirmaa baataa
rirmaan muka nyaataa
dhadhaa mana injirree
mataan abbaa hinjiree
filoo filaan inqabneen
filaa marti’nnaqnee
injiijjii filannee? …

faltiin dhoqqee loonii
bobbaan fincaan dakaa
gaaddiddu mul’ataa
raqa riquu riqaa
dhokadhu yaa suuraa
surrii sammuu xuqaa%
alangee seeraatiin
tuttumamaa jirtaa
jireenyi kee maqaa~~~?

abbaaraa si  kaasuu
adabaa si gorsuu
abjuu sodaatanii
hirriba si ‘nqisuu
biyya agabu bulee
biddeena farrisuu!!
eebba bara abaarsaa
filannoon eebbisuu!!

qufaa funyaan qabe
“sooftiin” haqatanii
utaalloo ukkaamse
ejarsa ulanii
furrii xiraa raasaa
filanii gatanii…
akka ollaa agamsaa
waraanamaa booyaa
booya’n himatani*****
#############
Waloon Lanjoo Galchuu Ida’aa

Waanbaraa Wal’aansaa

$
0
0

Utubaa

Waanbaraa Wal’aansaa

alaa galuun- malaan
ala jiraaf- marruu…
leencan loluun- hamaaf
“ani-leencaa!” firruu?????
ala buluu mannaa .,.?
migiraan maagaraa
wiixaan kabaa kabaa
goodoo ofii jaaruu#
ennaa kuni  ta’u%
ejjeerraan jeeramee
akka inni dhimmisu
arrab- dubbii bareen
irga ilkee’n jirreen
qarriffaafi  a’oon
“stiikiiniin” cabsu

albeen qara lamaa
ijjat- hinqabaatuu
korma dalluu qabuu
haamtuun gaaf’n murtuu
hamiin haaduu lammii
“seenxiin abashootaa”
akka foon cinaachaa
akka albee albeemiin
yookiin inwaraannee
yookaan indhukaanee
arraba bofa- diimaa
inni haasa dheeratuu
xannachi foonimii…
bakkee dhiige’n cituu….
tiruun gorra’amtee
Baarentuu Booranaa
Miti hortee seemii…

Ayyaan- Boorantichaa
muddee ji’a arfaasaa
midhaan alaa galaa
galmi galtee aarsaa
ariira muud-kormaa
korma seer-gubbisaa
dhiirri gadi- timaa
bullukkoo dirribsaa
dubarri hiriiree
qoloofi dibbiqqoon
wandaboo hoolgiisaa
jila- sabaa himaa
Waanbaraa  Wal’aansaa*****
***************************
Waloon:Lanjoo Galchuu Ida’aa

Gubaa Bitootessaa

$
0
0

gubaan birraa barii

bariin birraa keessaa…

gubaan bitooteessaa

mallattoon kanniisaa

dibaa malee “Mallee”

qaanqee ji’a caamsaa

adaa  dhagaa adeet?

edada arfaasaa?

cidiinsaa kudhaniin

kibriinni torbaniin

boba’aan bubbisaa

Ibiddi sadaasaa

Bifa gubee “gaarree”

gubaa awwaannisaa !

dur dur jarri-durii

daadarkaa dukkanaa

ganna tarkaanfatuuf

Hagayya gubatuu*****

gubaa bitootessaa

akka aadaa “agaamee”

“bitaa-teessoo” gumaa

adadaan himatuu

muka dhaabaa gubuuf

misooma sululaan

caamsaa farrifatu…??

cimeeyyiifi ijoolleen

Qeerroofi dubaraan

Gubaa Bitootessaa

Oromiyaa baraaruu…ff

ibsaa saddeetaatin

keelloo- ciccirataa

bishaan firfirsanis~~…

10+1=11’n

Kudhanii fi takkaan

hooman awwaannisaa

10+7=17’n

Kudhanii fi torbaan

gubaa  “bitaan-teessaa”f

muka dhaaba’n “Mallee”

akka irraan-dhaamne

dongoraan suuqanii…??

gubiidhaan ciinca’an

lubbu-qabeeyyonni #

guggubachaa dhumaa…

walakkaan daggalaa

dhibbantaa’n 50’maa

sororoon mukkeenii

odaafii birbirsaa

laanqisaa adaamii

soolee makkanniisaaf

ilbibbaayyeefi  daannis

kusaayyee sooyyamaa

Gubaa Bitootessaa…n

quuncee baalli harca’ee

“bitaa-teessaa”f dhaamaa: ?

daaraadha Bosonni %

kan@kakattuun

meerree isa kamii

qabeenyi uumamaa…< ?????

qoraan “bicooxessaa”

xomborri xee xumee = {0}

iddoon gaa’taa’umsaa

mijjiri dhabamee

dallaan hara’galfii

shangoonis diigamee

araara korma aarsaa

aartun wareegamaaf*** **?

sa’aa nami mamaa…?????

Baraneen uramee

hortee hoongen dhaaltee

hoommaraa horri- one !!!!!

daraaraa ‘inqabuu

loomiifi maarrabaa

shaniin arraabadhuu

karameellaa “dhiibbaan” ?????

farsoo waancaa waadaa

dhugaa ‘dhugaa’ qarbaa

dhibaafadhuu dhugii

dhibaayyuu qarqabaa

si waammannaan “abeet”

si ergannaan “Adeet”

galtuu gabaa roobii

nyaattuu qixxaa ambaa!!

eebba keef coqorsaan

abaarsa keef dhagaan

meedhicha mulqadhuu

waaqa “waa’iyyaanotaa”f

warwaadhuu gugadhuu

irreeffadhuu warbaa

foon mirgaa waaditii &

(“bitaan-taa’ii” gubaa)…
************************************
Waloon:Lanjoo Galchuu Ida’aa

የቅማንት ህዝብ ትግል በኦሮሞና በሌሎችም ነጻነት ናፋቂ ህዝቦች ሊደገፍ ይገባል

$
0
0

ቦሩ በራቃ

የቅማንት ህዝብ በኢትዮጵያ ኢምፓየር ውስጥ ታሪካዊና ጥንታዊ ህዝብ ነው። ይህ በጎንደር ውስጥ የሚገኝ ህዝብ ከኩሽ ነገድ የሚመደብ ሲሆን ከታላቁ የኣገው ህዝብ ጋር ጥብቅ የሆነ የደም፣ የቁዋንቁዋ፣ የባህልና ባጠቃላይ ጠንካራ የማንነት ትስስር ያለው ህዝብ ነው። ቅማንቶች ጥንት ከኣገው ህዝብ ጋር ብሄራዊ ኣንድነት የነበራቸውና በጊዜ ሂደት ራሳቸውን ችለው ወደ ቅማንት ብሄርነት እንዳደጉ ታሪክ ያስረዳል። የሚኖሩትም ጎንደር ውስጥ በሚገኙ ቢያንስ በ6 ወረዳዎች ማለትም ጭልጋ፣ ላይ ኣርማጮሆ፣ መተማ፣ ቁዋራ፣ ደምቢያና ወገራ መሆኑን ጥናቶች ያመለክታሉ። ጎንደር ከተማና ዙሪያው ራሱ የቅማንት ህዝብ ሲኖርበት የነበረ መሬት መሆኑም ይነገራል።

ቅማንቶች ለበርካታ ክፍለ ዘመናት በኣማራ ብሄር ተውጠው የኖሩ በመሆኑ በኣብዛኛው ማነንታቸው ተመናምኖ ወደመሞት ደረጃ ተቃርቦ እንደነበር የብሄረሰቡ ተወላጅ የሆኑ ምሁራን ይናገራሉ። ዛሬ እንደ ወሎዬው ኣማርኛ ተናጋሪ ኦሮሞ ሁሉ ኣብዛኛው የቅማንት ተወላጅ ኣማርኛና ትግርኛ ተናጋሪ ከመሆኑ የተነሳ ጥቂት የማይባሉትም ራሳቸውን በኣማራነት የሚገልጹ ናቸው። እ ኤ ኣ በ1994 በተደረገው የቤትና ህዝብ ቆጠራ መሰረት የቅማንት ህዝብ ኣጠቃላይ ብዛት ከ170,000 በላይ መሆኑ ተመዝግቦ ነበር። ቅማንትኛን መናገር የሚችሉት ደግሞ 1625 ኣንደሚደርሱ ተለይቶ ነበር።

ይሁን እንጂ ከ13 ኣመት በሁዋላ 2007 ላይ በተደረገው የቤትና ህዝብ ቆጠራ ወቅት በሚገርም መልኩ ቅማንት እንደ ቅማንትነቱ ሳይቆጠርና የህዝቡ ቁጥርም ሳይዘገብ ታልፏል። በዚህ ወቅት ቢያንስ ከ500,000 በላይ መሆን የሚችለው የቅማንት ህዝብ ቁጥር በኣማራነት ተውጦ የኣማራን ህዝብ ቁጥር ከፍ ኣደረገ። የቅማንት ብሄረሰብ ደሞ ብሄረሰባዊ ህልዉናው እንደገና ታፈነ። ይህም በብሄረሰቡ ተወላጅ ምሁራን ዘንድ ከፍተኛ ቅያሜና ቁጣ እንዲቀሰቀስ ምክንያት ሆኗል። የወያኔ መንግስት የብሄር ማንነት ላይ የተመሰረተ የፌደራሊዝም ስርኣት ዘርግቻለሁ እያለ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ ቅማንትን በቅማንትነቱ ማወቅ ኣልፈለገም። ዛሬም ቢሆን በጥቂቱም ቢሆን እንዲያውቅ ያስገደደው መንግስታዊ ሃላፊነት ተሰምቶት ሳይሆን የብሄረሰቡ ተወላጆች ያነሱት የመብት ጥያቄ ነው።

በቅማንት ህዝብ ላይ ከፍተኛ ጭቆና እያደረሰ ያለው የኢህኣዴግ ኣካል የሆነው ብኣዴን ራሱ መሆኑን የቅማንት ብሄርተኞች በምሬት ይናገራሉ። ብኣዴን ቅማንት የሚባል ብሄር የለም እስከ ማለት ድረስ በመሄድ የብሄረሰቡን ማንነት የሚያፍነው ሲወርድ ሲዋረድ በመጣው የኣማራ ትምክህተኝነቱ ጸንቶ መሆኑ ይታወቃል። በክልሉ ውስጥ የሚገኙትን የሌሎች ኣናሳ ወገኖች ማንነት በሃይል ጨፍልቆ ወደ ኣማራነት ማጠቃለል ዛሬም የቀጠለ መሆኑን ከዚህ መረዳት ይቻላል። ባለፉት ክፍለዘመናት በፊውዳል ነፍጠኞች የኣፈና ስርኣት ሳቢያ ጋፋት የሚባል ብሄር እስከነ ቁዋንቁዋው ጠፍቷል። ቅማንት ከሞት ኣፋፍ ኣገግሞ ማንነቱን እያንሰራራ እንደሚገኝ ሁሉ ኣማራው ምድር ላይ ለሞት የተቃረቡት እነዛ ጥንታዊ ብሄረሰቦችም ዳግም ይነሱ ይሆናል።

በጣም የሚገርመው ደግሞ ከወያኔ መንግስት በባሰ መልኩ ‘እምዬ ኢትዮጵያ’ እያሉ የኣዞ እምባ የሚያነቡት በስመ ተቃዋሚነት የተሰለፉ የኣገር ውስጥና የውጭ ተቃዋሚ ድርጅቶች ናቸው። እነዚህ በትምክህተኛ የነፍጠኛ ልጆች የሚመሩት ድርጅቶችና ደጋፊዎቻቸው የቅማንትን ህዝብ እሮሮ መስማት ከቶ ኣይፈልጉም። እንዲያውም ቅማንት የሚባል ብሄር ኣማራው ኣገር ውስጥ የለም እስከማለት የደረሱ ናቸው። ከዚህም የተነሳ ዛሬ ኣገር ቤትም ሆነ በዳያስፖራው ከሚገኙ ኣፍቃረ-ነፍጠኛ የዜና ኣውታሮች ኣንዳቸውም ስለቅማንት ህዝብ ብሶት ቃል ሲተነፍሱ ኣይሰሙም። ዛሬም የኣንድ ህዝብ ድምፅ እንዳፈኑ መቀጠል የሚቻል እየመሰላቸው ዝምታን መምረጣቸው የሚያስተዛዝብ ነው።

እውነትና ንጋት እያደር ይጠራል እንዲሉ ዛሬ የቅማንትን ህዝብ ማንነት መካድ ከማይቻልበት ደረጃ ላይ ተደርሷል። ይህ ህዝብ ኣሁንስ መረረኝ በቃኝ ጭቆና ብሎ ተነስቷል። ትግሉ በሚገርም ፍጥነትም ወደፊት እየገሰገሰ ነው። በኣገሪቷ ዩኒቨርሲቲዎች የሚያስተምሩና የሚማሩ የቅማንት ተወላጅ ምሁራን በኣጭር ጊዜ ውስጥ በመደራጀት ባሳዩት የትግል ቁርጠኝነት የታፈነውን ድምጻቸውን ማሰማት ጀምረዋል። በዚህም መሰረት ለስርኣቱ ባቀረቡት ራስን በራስ የማስተዳደር ጥያቄ በጥቂቱም ቢሆን ምላሽ ተሰቶኣቸዋል። ይሁን ኣንጂ የወያኔ መንግስት ቅማንቶች በ126 ቀበሌዎች ላይ ካነሱት የይገባኛል ጥያቄ 42ቱን ብቻ ፈቅዶ የተቀሩትን 84ቱን ቀበሌዎች በመንፈጉ ትግሉ ይበልጥ እንዲፋፋም ኣድርጎታል።

ቅማንቶች ኣንዴ ተነስተናል ወደሁዋላ ማለት የለም ብለዋል። የጀመርነውን ትግል በ3 እጥፍ ኣሳድገን እንቀጥላለን እያሉም ናቸው። በርግጥ መቀጠልም ይችላሉ። ኣማራ ኣይደለንም ቅማንት ነን ካሉ መብታቸው መከበር ኣለበት። ለበርካታ ክፍለዘመናት ትምክተኝነት በነገሰበት ምድር ላይ የራሳቸውን ማንነት ከሞት ኣትርፈው ከዛሬ የደረሱ ጀግኖች እንደመሆናቸው መጠን ዛሬ የተቀረውን የትግል ጉዞ በድል ኣጠናቅቀው ሙሉ መብታቸውን የማያረጋግጡበት ምንም ምክንያት የለም። በብሄር እኩልነት የማያምኑ ትምክህተኞች በሰው ኣገር ላይ ውር ውር እያሉ የታሪክን ጎማ ወደ ሁዋላ ለመጠምዘዝ ከሚደክሙ እዛው ኣገራቸው መሃል ለተነሳው የፖለቲካ ትኩሳት በጊዜ ኣዎንታዊ መፍትሄ ቢፈልጉለት የተሻለ ነበረ። ጊዜ ያለፈበትን የእናውቅልሃለን ፈሊጣቸውን ከጉያቸው ስር ኣውጥተው በመጣል እውነትን ኣምኖ የመቀበያው ጊዜ ደርሷል።

የቅማንቶች ጥያቄ ሰፊውን የኣማራ ህዝብ መዳፈር ወይም መብቱን መጋፋት ኣይደለም። በታሪካዊውና ጥንታዊ ኣገራቸው ላይ ነው የይገባናል ጥያቄ ያነሱት። የኣማራ ህዝብም የዚህን ጥያቄ ፍትሃዊነት ተገንዝቦ ከወንድሙ የቅማንት ህዝብ ጎን መሰለፍ ኣለበት ኣንጂ በኣወናባጅ ትምክህተኞች ተወናብዶ ጥላቻ ማሳየት ኣይጠበቅበትም። ተማርን እያሉ ከጣራ በላይ ኣየጮሁ ዛሬም በትምክህት ኣስተሳሰብ ተወጥረው የሌላውን ህዝብ ማንነት ማፈን በሚፈልጉት ጠብ ኣጫሪ ወገኖቹ ኣማራው መታለልና መደናገር የለበትም። የየራስን ማንነት ኣውቆ ተከባብሮ ኣብሮ መኖር የስልጣኔ ምክልት ነው።

የቅማንት ብሄረሰብ የማንነት ጥያቄ በሁሉም የኣገሪቷ ነጻነት ናፋቂ ህዝቦች ዘንድ መደገፍ ያለበት ጥያቄ ነው። ኦሮሞው፣ ኣፋሩ፣ ሲዳማው፣ ሶማሉ፣ ቤኒሻንጉሉ፣ ጋምቤላው ራሱ ኣማራው ወዘተ የቅማንቶችን ብሶት እንደራሱ ብሶት ቆጥሮ የትግል ኣጋርነቱን ማሳየት ይጠበቅበታል። በተለይም የኦሮሞ ምሁራንና ብሄርተኞች በኣገሪቷ ባላቸው የብዙህነት ልክ ለቅማንት ህዝብ ያልተቆጠበ ድጋፍ የማድረግ ሃላፊነት ኣለባቸው። በኣገሪቷ ከፍተኛ የትምህርት ተቁዋማት የሚማሩ የኦሮሞ ተማሪዎች ከቅማንት ተወላጅ ተማሪዎች ጋር ያላቸውን ታሪካዊ ዝምድና በማደስና መረጃ በመለዋወጥ የጋራ ትግላቸውን ማቀናጀት ጠቃሚ ነው። የኢትዮጵያ ገዢ መንግስታት ጭቆና ሰለባ የነበሩትና ዛሬም ቢሆን ከጭቆናው ያልተላቀቁት ህዝቦች በሙሉ ተመሳሳይ እጣ ፈንታ ያላቸው እንደመሆኑ መጠን የቅማንት ህዝብ ለነጻነቱ የሚያደርገውን ትግል በተቻላቸው ኣቅም ሁሉ መደገፍ ኣስፈላጊ ይሆናል።

Afaan ofii barachuuf ummata 40,000 keessaa 4 dhabamuun Calaqqisa haala yaaddessaa keessa jirruuti

$
0
0

(Boruu barraaqaa)

Mata duree kana yeroo dubbisu Oromoon ofitti hin hin gaddine yoo jiraate inni rakkoo akkamii akka qabu mooji. Gariin namoota keenyaa, lakkii wanti kun gurra guddisa malee dhugaa miti jedhanii of jajjabeessuu yaalani. Garuu dubbichi dhugaa dha. Warruma waan kana harkaa qabutu lallabatee dadhabee nama irraa dhagahu dhabee itti dhiise.

Haa tahu malee gaaffiin kun gaaffii jalaa dheessanii bahanii miti. Gaaffii irriba nama dhowwatu. Ani yoo xiqqaate eegan dubbii kana dhagahee qabee guyyaa lamaaf walitti aansee irriba rafuu hin dandeenye. Maali rakkoon keenya? Ummata Oromoo kutaa Minessota qubatu 40,000 olitti tilmaamamu keessaa namni ijji 4 illee kan fedhiidhaan afaan ofii baratu dhabamnaan akkamitti namaa liqimfama? Sababa kanaanis kooleejiin sun beeksisa baasee dadhabee departemet afaan kanaaf banee ture cufuu jechuun maal jechuu dha? Kana yoo dhageenyu akka Oromootti maaltu nutti dhagahama? Sirnaa fi qulqullina barnoota koleej sanitti kennamutu rakkoo qabaa? Yoo qabaate warra barsiisuu fi warra carraa kana nuu baneen mariyatanii sirna barnootichaa foyyeeffachuun hin danda’amuu? Mee sababuma akkamii himannee qaanyii akkasii jalaa of golguu dandeenya, ambayyoo? Warri carraa akkasii Oromoof kennee gaafa Oromoo kumaatama keessaa kan dhaqee baratu dhabamnaan hiree kana cufan, nu ummata ‘’Oromoo’’ jedhamu kana akkamitti laalani?

Akkuman waan kana dhagaheen, hiriyoota koo naannoo Habashoonni baayátan kan akka DC faa irraa waan tokko tokko qorachuun yaale. DC keessatti Habashoonni hiree wal fakkaataa akkasiitti garmalee fayyadamuudhaan afaan isaanii akkaan gabbifachaa jiraachuun mirkaneeffadhe. Silayyuu gaheeyyii fi manguddoonni isaanii sirna mootummaa isaanii kan Amaariffi afaan hojii itti tahe baroota dheeraa dabarse keessaa bahan waan taheef waan haaraatti baratan hin qabani. Akkas jedhanii garuu tajaajila tolaa akkasii of irratti hin cufsiifne. Ilmaan isaanii biyya faranjii keessatti horan itti barsiifachaa jirani.

Nuti Oromoon garuu gaheeyyii fi manguddoota keenya warruma sadarkaa PhDiitti barate illee dabalatee, kanneen carraa beekumsa afaan ofiitiin barreessuu fi dubbisuu argatan lakkoofsi isaanii haalaan xiqqaa dha. Obboleessi kiyya Minessota keessatti qorannoo bicuu takka dhimma kana irratti taasisee beeku tokko akka natti himetti, Oromoonni afaan ofiitiin barreessuu fi dubbisuu sirriitti danda’ani 20% hin caalani. Silaa ammoo nuti Oromoon Habashoota caalaa afaan keenya baruu fi barsiisuu irratti xiiqeffannee duuluutu nurraa eegama ture. Afaan keenya akka reef owwaalcha keessaa bahee guddachuu jalqabaa jiru hunda keenyatu itti walii gala. Kanaaf jecha afaan Habashaa waggaa dhibba caalaa nurratti saaree afaan keenya ukkaamse jalaa bahuuf xiiqii uumamaa qabaachuutu nurra ture. Xiiqii san bal’inaan horannee duula afaan keenya baruu fi barsiisuu irratti wal hin kakaafnu taanaan hegereen keenya sodaachisaa dha.

Akkan hubadhutti guddinni Afaan Oromoo biyya ambaa bakka mirgi baláan jiruu mannaa, biyyuma keessa, iddoo diinni gad nu qabu san keessatti bifa abdachiisaadhaan deemaa jira. Sababni isaa ammoo waan gurguddaa sadi:

  1. Oromiyaa keessatti namni hará mana barnootaa dhaqu kamuu jaalatus jibbus afaanuma kana, Afaan Oromoo barata. Barnoota barachuun hanga dirqama tahetti Afaan Oromoo baratuunis dirqama.
  2. Gaheessonni bara Afaan Oromoo afaan hojii fi barnootaa hin tahin dura barnoota xumuranii hojii irratti bobba’anis, afaan ittiin hojjetamu Afaan Oromoo waan taheef seera Qubeedhaan barreessuu fi dubbisuu baratuun dirqama isaanii ti. Sana tahuu baannaan yoo hangamuu Oromoo qulqulluu tahanii fi hangamuu baratan Afaan Oromootiin barreessuu fi dubbisuu hin dandayan taanaan dalagaa argachuun hin jiru. Dalagaan hin jiru taanaan ammoo jireenyi hin jiru.
  3. Kan biraa ammoo, biyya keessatti namni keenya Oromoo akka caalaatti xiiqeffatee afaan ofii baratuu fi barsiisu kan godhu guyyaa guyyaan halagaa biyya Oromiyaa dhaale waliin hudha wal qabaa kan oolu tahuu isaa ti. Kun daranuu xiiqii isatti uumee afaan ofii kunuunsuu fi guddisuuf isa kakaaseera.

Faallaa kanaan yoo laallu, biyya ambaa keessatti qabxiileen olitti kaafne kun sadan hin jirani jechuutu dandaáma. Biyya ambaa keessatti barnoota barachuuf jecha Afaan Oromoo barachuuf hin dirqamamu. Dalagaa argachuuf jechas beekkomsi barreessuu fi dubbisuu Afaan Oromoo hin gaafatamu. Jireenya guyya guyyaa keessatti halagaa masaanuu akka Habashaa waliin wal arguu fi sanaaf xiiqeffatanii afaan ofii gabbisuuf carraan nama kakaasus dhiphaa dha. Kun kun walitti ida’amee biyya ambaa keessatti akka namoonni baayéen dhimma kana irratti harkifatoo tahan godheera.

Namoonni keenya biyya ambaa kun hanga ummata keenya biyya jiruu afaan ofiitiif quuqamaa fi jaalala dhabaniiti jechuun illee hin danda’amu. Garuu waan ifa hin tahin tokkotu jira. Gariin keenya afaan ufii beekuu jechuun dubbachuu fi dhagahuu qofa gooneetuma hubanna. Afaan tokko beekuun garuu akka seera afaaniitti dandeettii afran jechuunis: dubbachuu, dhagahuu, barreessuu fi dubbisuu guuttachuu qaba. Akkasitti yoo laalle, namootni keenya ‘afaan keenya durattuu ni beeyna’ jedhanii of hubatan Afaan Oromoo kana 50% qofa beeku jechuu dha. Dubbachuu fi dhagahuun qofti dandeettii afaan tokkoo guutuu hin gootu waan taheef.

Hanqinni akka salphaatti laallu kun ammoo hanqina irra fokkataa biraatti nu qajeelchaa jira. Sunis hogbarruun afaan keenyaa akka hin guddanne mataa irra gad ejjetaa jira. Namoota keenya ala kana guutan keessaa kan afaan ofii barreessuu fi dubbisuu dandaána haalaan xiqqaa waan tahaniif , kitaaba Afaan Oromoo bitanii dubbisuuf fedhiin jirus akkasuma hedduu gad aanaa dha. Hogbarruun ammoo meeshaa guddiftuu afaanii kan hiriyaa hin qabne. Afaanonni har’a addunyaa kana irratti bal’atanii beekaman kan akka English, French, Spanish, Arabi fi kan biroo wanni ittiin dagaaganii as gahan irra guddaatti karaa hogbarruu isaaniitiin yoo jenne kijiba hin tahu. Amaarinyaa illee yoo tahe, karaan ittiin biyya Itoophiya sana liqimsee warra barumsa barate biratti babal’ate inni guddaan tokko karaa hogbarruu afaanichaa ti.

Afaan Oromoo hogbarruun isa akkuma dadhabaa tahetti yoo hafe, naannoo sana keessatti afaan dorgoomaa tahuun ulfaataa dha. Har’a hogbarruu Oromoo guddisuuf beektonni saba kana keessaa bahan hanga humna isaanii tattaafachaa jirani. Garuu hogbarruun kun kan hogbarruu guddataa fi dorgoomaa tahuu danda’u yoo sabichi kitaabban san bitee dubbisee, jabina jiru faarsee laafina jiru qeequu danda’e qofa. Har’a ciminni barreessitoota Oromoo sadarkaa kam irra jira jedhanii gamaaggamuunuu rakkisaa taheera. Maaliif yoo jedhame, jabina barreessaa tokkoo kan gamaaggamuu danda’u saba hogbarruun sun barreeffameef qofa. Sabni sun ammoo quufsaadhaan hogbarruu afaan isaa bal’inaan dubbisee madaalee, jabaa isaa jajjabeessee dadhabaa isaa qeeqee jabinatti jijjiiruuf bakka san hin jiru.

Keenya rakkoon gama afaan ofii barreessuu fi dubbisuu, akkasumaas hogbarruu ofii guddisuu hanqachuu qofas miti. Aartii sabichaa kanuma dandeettii barreessuu fi dubbisuu nama hin gaafanne irratti illee haalli mul’atu qaanfachiisaa dha. Har’a ogeeyyii aartii keenyaaf haa galatuutii, fiilmiileen Afaan Oromoo biyya keessattis alattis mumul’achaa jirani. Fiilmiilee kana mee meeqan keenyatu seennee daaw’annee warra fil sana dalaguuf humnaa fi maallaqa isaanii itti wareegan jajjabeessaa jirra?  Biyya Oromoon 40,000 ol jiru keessatti nama meeqatu fiilmii waggaa tokko guutuu itti dhama’amee hojjetame sa’aa 1:30 gad taa’ee daaw’achuuf obsa qaba? Kitaaba tokko dubbisanii fixuuf torbaan tokko kan namatti fudhatu taanaan kitaaba bituun nuffame yoo kan jennu taate, fiilmii tokko daaw’achuuf yoo baay’ate sa’aatii lama wareeguun maaliif nutti hadhaahe? Teyaatera yoo tahe silaayyuu hin qabnu jechuutu salphata. Fakkii fi bobbocaanis artiistii Oromoo ol bahee mul’ataa jiru maqaa dhahuun hin danda’amne. Artiistonni Oromoo hojii graphics irratti bobba’n biyya keessaa fi biyya alaas hamilee hojii isaaniin gitu yoo hawaasa irraa argatan hin mul’atu. Kunis sadarkaan keenya guddina aartii keessatti hangam akka gadi kufee jiru agarsiisuuf ragaa biraa ti. Guddinni Aartii Oromoo muuziqaa qofaan ibsama yoo tahe sun yaaddessaa dha. Kanaafuu akkuma waggoota muraasa dura ‘hawaasa Oromoo keessatti warraaqsi aartii fi hogbarruu dhoowuu qaba’ jedhee ture, (http://gadaa.com/oduu/9717/2011/06/15/the-need-for-the-arts-and-literature-revolution-in-the-oromo-society-the-considerable-concern-of-the-time/) har’as sanuman gad jabeessa.

Rakkoon teenya tana qofa akka hin tahin fakkeenya dabalataa tokko kaaseen barruu tana goolaba. Bara 2006 irraa qabee Ameerikaa keessatti sagantaa ’Run For Oromia’ jedhu kan esponsarummaa abbaa qabeenyaa Oromoo Obbo Mike Abbabeetiin geggeeffamuu eegaletu ture. Sagantaan sun Oromoo addunyaadhaan wal barsiisuu keessatti qooda akkaan oláanaa gumaachee dabre. Sagantaan waggaatti al tokko qophaahuu eegalee ture sun waggoota sadan tokko caalaa itti fufuu hin dandeenye. Sababni maali yoo jedhame, Obbo Mike maallaqa baasuu dhibaahee miti. Yoon dogoggoruu baadhe, bara dhuma irratti sagantaan sun qophaahe 2010 keessa dogoommii fiigichaa Run For Oromia kan Minneapolis keessatti tahe irratti namoota gara 30tu hirmaate. Isaan kana keessaa Oromoon nama 3 qofa akka ture afaan Obbo Mike irraa dhagaheen amanuu dadhabe. Booda viidiyoo isaa yoon argu garuu amanuufan dirqame.  Nan yaadadha, namni Siiban Abbichuu jedhamu tokko dhimma kana irratti waa barreessee ture. (http://gadaa.com/oduu/4981/2010/07/24/where-were-oromos-while-the-others-running-for-oromia-opinion/) Kana faa maal jenna?

Hanqinoota kana fafakkaatan keessaan yeroo of madaallu, kufaatii fokkisaa keessa jiraachuu keenya agarra. Haala kanaanis biyya keenya irratti abbaa tahuuf qabsoo itti jirru caalaatti ulfaataa gochaa jirra. Diinni hojii koo jedhee dadhabbionoota keenya kana jala bu’ee madaalu tokko, akka itti waggoota dhufaa jiran 1000f (kuma tokkoof) itti fufee nu gabroonfatu irratti karoora baafata. Nuti har’a diina komachuu irratti bakka jirruu afaan tokko dubbanna malee(sun jabina keenya tahuyyuu), waan harka keenya keessa jiru garuu tottolfannee meeshaa qabsoo fi guddinaa godhachuu hin dandeenye. Waan harkaa qabnu jabeeffachaa waan diinni nurraa fudhate deebifachuutu nurraa eegama. Waan hundumaafuu diina qofa gaafatama gochuun nurra hin jiru. Eega bakka diinni hin jirrettis waan keenya guddifachuu irratti laafina garsiifnee, boru yoo diinni mataa keenya gubbaa irraa bu’es jabina kana caalu ni mul’ifnaa laata kan jedhu gaaffii dha. Gaaffii hamtuu fi sodaachiftuu tana deebisuuf namuutuu asumaa achi of haa qopheessu.

Viewing all 284 articles
Browse latest View live